چهارشنبه سوری چه بود ؟ چه شد ؟ چه خواهد شد؟

چهارشنبه سوری در ایران باستان     

ایرانی ها، آتش را نماد روشنایی و پاکی می دانستند و در سه جشن مهم خود از این نماد بهره می بردند، جشن شب یلدا، جشن سده و جشن چهارشنبه سوری.

جشن چهارشنبه سوری – همانند دیگر جشن های باستانی ایران- در همه ی شهرها و روستاهای ایران برگزار شده و مردم در کوچه ها و گذرگاه ها آتش هایی می افروزند که هفت بوته ی با فاصله ی اندک ازهم می باشند.همه ی اهل خانه، کودک و پیر، زن و مرد با رقص و پایکوبی از روی آن می پرند و با گفتن “سرخی تو از من، زردی من از تو” ، نگرانی ها، بیماری ها و ناگواری های سال کهنه را به آتش می سپارند تا سال نو را با روشنایی،آسایش ، شادی و تندرستی آغاز کنند.
ایرانی ها همانند رومیان و یونانیان بر این پندار بودند که کیهان دارای هفت سیاره است و هر سیاره را نمادِ خدایی می دانستند که تقدیر بخشی از زندگی را تعیین و مشخص می کرد. کیوان ، خدای کشاورزی. بهرام، خدای جنگ. تیر، پیکِ خدایان. ناهید، خدای زیبایی. ماه ، خدای نگهبان. مهر، خدای پیمان ها . زاوش، خدای خدایان.
روزهای هفته را نیز با این سیاره ها نامگذاری کرده و برای هر روز رنگ خاصی هم تعیین کرده بودند. آدینه، ناهید روز، رنگ این روز سبز تعیین شده بود. شنبه، کیوان روز، نیلگون. یک شنبه، مهر روز، نارنجی. سه شنبه، بهرام روز، سرخ. چهارشنبه، تیر روز، زرد. پنج شنبه، زاوش روز، بنفش.
دلیلی که در پایان روز سه شنبه این مراسم برگزار می شود هم این است که با توجه به اینکه سه شنبه، بهرام روز بوده و بهرام هم خدای جنگ بوده و جنگ هم ناخجسته و ناخوشایند است و بدین ترتیب روز سرخ و نامیمون به پایان می رسد و وارد روز روشن ، نورانی و زرد می شوند.
واژه ی “سوری” به معنی سرخ است. روز سه شنبه (بهرام روز) هم رنگش سرخ است ، غروب سه شنبه هم که مراسم آغاز می شود و دلیل نامگذاری چهارشنبه سوری هم همین است.
ایرانیان باستان اعتقاد داشتند که نباید چرک و آلودگی سال کهنه را تحویل نوروز داد و چون برطرف کردن همه ی آلودگی ها باشستشو برای آنها ممکن نبود، علاوه بر آب به عنصر آتش نیز روی می آوردند و چون آتش را نیز مظهر و عامل پاکی می دانستند، با آتش زدن هیزم به از بین بردن لوازم غیر قابل استفاده و ضد عفونی کردن محل زندگی خود می پرداختند.
متاسفانه امروزه آنچه که می بینیم درشهرهای بزرگ و حتا کوچک ایران، در این شب انجام می گیرد بیشتر به جنگ و نزاع شبیه است تا جشن و سرور و پاکیزگی و شادی!
ولی با بازگشت به چند دهه پیش، می توان دریافت که شب چهارشنبه ی آخر سال مراسم متنوعی داشت که در استانهای مختلف ایران با اشکال گوناگون و با سبک های سنتیِ خاصی صورت می پذیرفت. که اکنون نیز برخی از آن رسوم در بعضی از استانهای ایران برگزار می شود. بوته افروزی، اسپند دود کردن، آب پاشی و آب بازی ، کوزه شکنی، فال کوزه ، فالگوش نشینی ، قاشق زنی ، پختن آش چهارشنبه سوری ، آجیل خوردن ، شال اندازی ، شیر سنگی و … از آداب و رسوم این شب به شمار می رفته است که امروزه ما حتی شاید نام خیلی از آنها را هم نشنیده ایم.
چهارشنبه سوری در فرهنگ ایران زمین به عنوان مقدمه و پیش درآمد عید نوروز نیز شناخته شده است که همواره در طول تاریخ، قبل از فرا رسیدن سال نو و تحویل نوروز برپا می شده و هنوز هم در بین اقوام و شهروندان ایرانی از بلوچستان تا آذربایجان و از خراسان تا خوزستان، از شمال تا کرانه های خلیج فارس و از ترکمن صحرا تا کردستان و در کشورهایی چون تاجیکستان و افغانستان همچنین کردها در عراق، ترکیه و سوریه، همانند نوروز از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است.